Een Canadees onderzoek onderzocht hoe je mensen beter kunt aanzetten tot recycleren. Blijkt dat er een beter alternatief is voor statiegeld. Door de standaard vergoeding in te ruilen voor een loterij, worden er plots meer flessen teruggegeven. Is het misschien ook een goed idee voor Nederland, zo’n statieloterij?
Statieloterij
Canada heeft net als Nederland al jaren een uitgebreid statiegeldsysteem. Toch blijft de interesse er om blikjes of flesjes in te leveren beperkt. Hierdoor gingen enkele onderzoekers van de Universiteit van Brits-Columbia op zoek naar een alternatief. In plaats van 10 cent per verpakking te geven, krijg je een (kleine) kans op een flink geldbedrag.
Deelnemers kregen vijf opties voor het terugbrengen van leeggoed. Ze konden kiezen voor een zekere uitbetaling van 10 cent of om kans te maken op een bedrag van 1, 10, 100 of 1.000 Canadese dollars. Bijna een derde koos om kans te maken op de prijs van C$1.000., met 19% die toch voor de vaste uitbetaling opteerde.
Ook is het opvallend dat de spelers die voor de loterij kozen 47% meer flesjes inleverden. Een gedragseconoom vat het treffend samen door te stellen dat het gevoel te hebben om iets te winnen een positieve invloed heeft op de hersenen.
Irrationele Keuze
Als je de keuze nuchter bekijkt, weet je dat de loterij niet te beste keuze is. Maar mensen zijn structureel slechte statistici. De kans op winst wordt zwaar overschat, toch is dit de kracht van het systeem. Je kunt het vergelijken met een online gokkast. Er is steeds een kans op een beloning, en hierdoor blijf je hopen.
Bovendien weten mensen met een vast beloningssysteem precies wat ze kunnen verwachten. Hierdoor daalt de motivatie. Kan er echter wat onverwachts uit de hoek komen, dan blijft het brein geprikkeld.
Noorse Inspiratie
De Canadese onderzoekers kwamen op het idee van de statieloterij door de Noorse aanpak te bekijken. Daar krijg je de keuze om het statiegeld te nemen of aan een goed doel te schenken. Bij die tweede keuze doe je ook meteen zelf mee met een loterij waarmee je tot €90.000 als hoofdprijs kunt winnen. In totaal wordt meer dan 90% van alle verpakkingen netjes ingeleverd.
Voor de overheid is er financieel weinig verschil. Of je keert iedereen een beetje uit, of je geeft al het geld aan een beperkt aantal personen. Maar psychologisch is de laatste aanpak veel aantrekkelijker.